مدیریت آب کشور، مقصر اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه مدیریت آب کشور مقصر اصلی خشک شدن این دریاچه است، در عین حال گفت: کسی که صاحب اصلی دریاچه بوده، سازمان حفاظت از محیط زیست است که از آن حراست نکرده و به دنبال حق‌آبه زیست محیطی آن نرفته است.

به گزارش خبرنگار سرویس محیط زیست خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عیسی کلانتری در نشست خبری پیرامون مباحث مربوط به دریاچه ارومیه با بیان اینکه همه تلاش ما این بوده که امسال و سال آینده مانند سال گذشته باشد، گفت: امسال تراز دریاچه حدود ۹ سانتی‌متر پایین‌تر از سال قبل بوده، زیرا در پاییز سال گذشته بارندگی خوبی داشتیم، اما امسال تا به حال بارشی نداشتیم و امیدواریم از هفته آینده بارش‌ها شروع شود.

وی افزود: دلیل دیگر برای کاهش ۹ سانتی دریاچه این بوده که هوا امسال حدود یک درجه گرم‌تر از سال قبل شده است و به ازای هر درجه هوای گرم‌تر ۷۰ تا ۱۰۰ میلیمتر تبخیر اضافه می‌شود.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه عملیات اجرایی درباره ورود آب جدید به دریاچه شروع نشده، گفت: عملیات اجرایی امری زمان‌بر است. برای مثال تونلی که برای انتقال آب سد کانی سیب زاب در حال حفر کردن هستیم، در سال ۹۸ به بهره‌برداری خواهد رسید و همه تلاش ما این است که از اواخر امسال یا اوایل سال آینده به یک میلیون متر مکعب از سد پسوه در منطقه نقده به دریاچه برسانیم.

کلانتری با بیان اینکه برنامه این است که از سال‌های آینده این آب وارد دریاچه شود، اظهار کرد: اگر بتوانیم عملیات اجرایی این سد را امسال تمام کنیم و از حدود بهمن‌ماه آب‌گیری صورت گیرد، می‌توانیم سال آینده آب این سد را وارد دریاچه ارومیه کنیم.

وی با اشاره به سد چراغ‌ویس در منطقه بوکان افزود: اگر تا آخر پاییز این سد ساخته شود، ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب از بوکان برای دریاچه رهاسازی خواهیم کرد. در حال حاضر آب آشامیدنی شهرستان‌های بانه و سقز از سد چراغ‌ویس تامین می‌شود. اگر آب شرب آنجا تامین شود، آب بوکان را می‌توانیم به دریاچه ارومیه انتقال دهیم.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه برنامه امسال ما این است که عملیات ساخت سد چراغ‌ویس و پسوه تمام شود، حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب از این دو سد وارد دریاچه کنیم. سدهای پسوه و چراغ‌ویس دو سدی است که باید سریعا ساخته شوند و امیدواریم ساخت آنها امسال تمام شود تا حق‌آبه وارد دریاچه ارومیه شود.

کلانتری با اشاره به اینکه قرار بوده آب پساب شهرهای بزرگ چون ارومیه و تبریز بعد از تصفیه وارد دریاچه ارومیه شود، گفت: جمع اینها ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که امیدواریم با کمک خزانه کشور و تامین منابع مالی کافی، یک سال زودتر از برنامه به دریاچه برسانیم و به جای اینکه اتمام آن سال ۹۷ باشد، سال ۹۶ تمام شود.

وی با بیان اینکه از برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه به جز طرح تونل زاب، خیلی عقب نیستیم، اظهار کرد: در صورت تامین اعتبارات لازم برای این طرح، که البته در تامین آن مشکلی نداریم و قرار است از صندوق توسعه ملی پرداخت شود، این طرح به موقع اجرا خواهد شد.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه هر ساله سطح آب دریاچه ارومیه ۴۰ سانتی‌متر پایین می‌رود، اما امسال ۹ سانتیمتر عقب هستیم، گفت: عدم بارندگی‌هایی که پیش‌بینی شده بود و افزایش درجه حرارت دلایل اصلی این کاهش ۹ سانتی آب در دریاچه ارومیه بود. این افزایش درجه حرارت تبخیر را حدود هشت سانت نسبت به سال گذشته اضافه کرد. امیدواریم با شروع بارش‌ها این کاهش ۹ سانتی‌متری جبران شود تا عملیات اجرایی بتواند به نتایج مطلوب خود دست یابد.

کلانتری با اشاره به اینکه دریاچه ارومیه در حال حاضر آب جاری از سد بوکان و سد شهید کاظمی دارد، اظهار کرد: طبق آخرین اعلام رسمی وزارت نیرو، در یک ماه گذشته این وزارتخانه تجدیدنظری در آب کل کشور دارد؛ زیرا با دستور وزیر نیرو، تامین حقابه‌های زیست‌محیطی در اولویت شماره یک وزارت نیرو قرار گرفته است که تابه حال حقابه زیست‌محیطی در وزارت نیرو تعریف نشده بود.

به گفته وی، حقابه زیست‌محیطی عبارت از این است که وزارت نیرو مکلف است دو میلیارد و ۵۷۶ میلیون مترمکعب در سال برای دریاچه تخصیص دهد. اما امسال و سال‌های قبل آب مازادی که برای دریاچه آمده کمتر از یک میلیارد مترمکعب است. امیدواریم با تفکر جدیدی که در وزارت نیرو ایجاد شده، این تفکر اجرایی شود.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه یکی از مشکلات ما این است که مدیران آب استان‌ها هنوز تفکرات قبلی را دارند، گفت: محیط زیست برای این افراد اهمیت درجه ۴ را دارد یا اهمیت محیط زیست را نمی‌دانند یا درآمدی برای تخصیص آب به محیط زیست ندارند. در حال حاضر متوسط کمتر از یک میلیارد مکعب در فصول بهار و زمستان آب از رودخانه‌ها وارد دریاچه می‌شود.

کلانتری با اشاره به ضرورت صرفه‌جویی آب کشاورزی اظهار کرد: طبق تعاریف بین‌المللی مصرف آب کشاورزی حداکثر می‌تواند ۰٫۸ ET (تبخیر و تعرق) باشد. برای مثال اگر تبخیر و تعرق سالیانه ۱۰۰۰ میلیمتر است، در کشاورزی ۸۰۰ میلیمتر آب مصرف شود. آخرین برآوردی که مهندسان مشاوره یکم در دشت ارومیه و دشت زرینه رود محاسبه کردند، این است که در دشت ارومیه بیش از ۱۳۵ درصد ET و در دشت زرینه رود بیش از ۱۵۰ درصد ET آب مصرف می‌شود.

وی گفت: دولت تصویب کرده که ۴۰ درصد آب کشاورزی در حوزه دریاچه ارومیه کاهش یابد. فاصله ۱۳۵ با ۱۵۰ با ۰٫۸ بیش از ۴۰ درصد است. اگر این آب کاهش یابد، نه تنها عملکرد کشاورزان کاسته نمی‌شود، بلکه به دلیل اینکه آب اضافی در خاک می‌ماند، هوای خاک را تخلیه می‌کند، ریشه با کمبود تنفس روبه‌رو می‌شود و محصول کاهش می‌یابد؛ چراکه ریشه از هوای خاک استفاده می‌کند. بنابراین باید در خاک اکسیژن کافی وجود داشته باشد تا ریشه بتواند تنفس کند. وقتی آب در خاک زیاد می‌شود، جای اکسیژن خاک را می‌گیرد و ریشه با کمبود هوا مواجه می‌شود، بنابراین آب اضافی بازدارنده تولید است و هیچ کمکی به افزایش تولید کشاورزان نمی‌کند. بنابراین این آب را باید از کشاورزی کم کنیم که کشاورزان بتوانند تولید بهتری داشته باشند و از طرفی آب‌ وارد دریاچه ارومیه شود که اگر بتوانیم این اقدام را انجام دهیم، می‌توانیم ۱٫۲ میلیارد مکعب آب وارد دریاچه کنیم.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه عمده این آبهای مصرفی کشاورزی، آب فصلی هستند و از سد بوکان می‌آیند، افزود: ما با آب‌های زیرزمینی غیر از حاشیه رودخانه‌ها کاری نداریم. امسال با اینکه طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی ۱۰ درصد از آب رها شده سد لوکان کم شده، اما هنوز حدود ۳۲ هزار هکتار در دشت زرینه‌رود زیر زهاب است.

وی افزود: اگر بتوانیم طبق برنامه ۱٫۲ میلیارد مترمکعب آب بعد از پنج سال هر سال ۲۴۰ میلیون متر‌مکعب از آب سطحی کم کنیم، در نهایت ۱٫۲ میلیارد آب اضافی از سدها خواهیم داشت که در کنار صرفه جویی‌های سایر بخش‌ها ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب اضافه خواهد بود.

کلانتری با بیان اینکه در حال حاضر ۱٫۵ میلیون مترمکعب آب در منتهی الیه رودخانه‌ها وارد دریاچه می‌شود، گفت: کمتر از ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه می‌شود و بقیه تبخیر می‌شود.

کلانتری با اشاره به اینکه برنامه این است که ۹۰۰ میلیون مترمکعب آبی که تبخیر می‌شود وارد دریاچه شود، گفت: ۳۰۰ میلیون مترمکعب‌ پساب‌ها وارد دریاچه شود. ۱٫۲ میلیارد متر مکعب صرفه جویی مصرف آب کشاورزی در سال داشته باشیم که وارد دریاچه شود و از سال ۹۸، ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب از زاب وارد دریاچه شود و حدود ۱۹۵ میلیون مترمکعب آب از سد پسوه وارد دریاچه شود و ۳٫۵ میلیون متر مکعب در سال جدید آب وارد دریاچه می‌شود. اما اینها زمان‌بر است که برخی از اواخر امسال شروع می‌شود و برخی از سال ۹۸ اجرا خواهد شد. چون اجرای برخی طرح‌ها بلند مدت و اجرای برخی کوتاه مدت است.

وی با اشاره به اینکه باید در سال ۱۴۰۲ یا ۱۴۰۳ حجم دریاچه را به ۱۴٫۷ میلیارد مترمکعب برسانیم، گفت: حدود ۴۳۰۰ کیلومتر مربع وسعت دریاچه خواهد بود و شوری آب به ۲۵ درصد یا ۲۵۰ گرم در لیتر خواهد رسید که در این شرایط آرتمیا (نوعی میگو) نیز می‌تواند رشد پیدا کند.

وی با بیان اینکه مجموعه این عملیات‌ها بیش از ۹۰ عملیات اجرایی است که برای احیای دریاچه ارومیه تهیه شده، گفت: کاهش ریزگردها دلیل عمده مورد توجه قرار گرفتن دریاچه است؛ زیرا خنثی کردن اثرات خشک شدن دریاچه است که آنرا در اولویت قرار داده و شهرهای تبریز و ارومیه در معرض ریزگردهای نمکی قرار گرفته‌اند.

به گفته کلانتری، منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی که تجربه ۵۰ ساله عملیاتی در کشور داشته‌اند، وارد عمل شده و اقدام خوبی در این زمینه انجام داده‌اند. امیدوارم بودجه و اعتبارات لازم به آنها برسد و عملیات آنها در ارتباط با کاهش ریزگردها در منطقه قطع نشود؛ به طوری که ریزگردها امسال ۲۰ تا ۲۵ درصد نسبت به سال قبل کمتر شده که با اقداماتی چون مالچ پاشی و قرق توانسته‌اند ریزگردها را کاهش دهند.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: اگر بتوانیم این سازمان‌ها را در مقابله با ریزگردها یاری کنیم، می‌توانیم زمان قطع کامل ریزگردها را از سه سال و نیم به دو سال و نیم کاهش دهیم. بنابراین باید اعتبارات لازم را از خانه برای آنها تهیه کنیم.

مدیریت آب کشور، مقصر اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه

کلانتری با بیان اینکه مدیریت آب کشور مقصر اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه است، گفت: کسی که صاحب اصلی دریاچه بوده، سازمان محیط زیست است که از آن حراست نکرده و به دنبال حق‌آبه زیست محیطی آن نرفته است. بنابراین کشاورزان قربانی از بین رفتن محیط زیست و دریاچه ارومیه هستند و اگر دریاچه احیا نشود کشاورزی و زندگی آنها از بین خواهد رفت.

وی با بیان اینکه ما نمی‌خواهیم کشاورزی را در آن منطقه تعطیل کنیم، اظهار کرد: آب اضافی که در کشاورزی مصرف می‌شود هیچ کمکی به افزایش تولید محصولات نمی‌کند. آب اضافی باید از کشاورزی کاسته شود و به دریاچه انتقال یابد.

وی با بیان اینکه رابطه محیط زیست و زندگی مردم یک رابطه مستقیم است، گفت: اگر بتوانیم دریاچه را بازگردانیم، زندگی مردم نیز احیا می‌شود.

دبیر ستاد احیای دریاچه دریاچه ارومیه با اشاره به اینکه در شش ماه گذشته در حاشیه آجی‌چای بیش از ۳۰۰ موتور پمپ و چاه غیرمجاز بسته شده است، گفت:‌ اقدامات ما در این زمینه صرفا اقدامات فرهنگی نیست، بلکه در کنار اقدامات فرهنگی باید با متخلفین برخورد کنیم. اگر با متخلفین برخورد شود شاید خرید ۴۰ درصدی آب کشاورزی به ۱۵ درصد برسد.

مدیران آب به تماشای متخلفان برداشت آب نشسته‌اند

وی با بیان اینکه متخلفین بیشترین لطمه را به دریاچه ارومیه می‌زنند، اظهار کرد: ۳۲ هزار هکتار که در حال حاضر زیر زهاب است بیش از ۸۰ درصد آن برای کسانی است که به صورت غیرمجاز برداشت آب می‌کنند و تا این مقطع مدیران آب تنها به تماشای متخلفین برداشت آب نشسته‌اند.

کلانتری با اشاره به اینکه در حال حاضر در دو حوزه آذربایجان شرقی که ۱۰ درصد آب دریاچه از آن تامین می‌شود و آذربایجان غربی که ۹۰ درصد آب را تامین می‌کند، برخورد با متخلفین شروع شده است، گفت: ابتدا با متخلفین آذربایجان شرقی شروع کردیم، زیرا معتقدیم اگر اول آنها شروع نکنند آذربایجان غربی انگیزه‌ای برای این کار نخواهد داشت، زیرا قربانی اصلی خشک شدن دریاچه آذربایجان شرقی است.

کلانتری با بیان اینکه آذربایجان غربی هم با خطر خشک شدن دریاچه ارومیه مواجه است، گفت: خطری که آذربایجان شرقی را تهدید می‌کند، چندین برابر آذربایجان غربی است چون مسیر باد از غرب به شرق است. بنابراین آذربایجان شرقی بیشتر مورد تهدید است. بنابراین در آذربایجان شرقی به کمک دستگاه قضایی و اجرایی شروع به جمع آوری متخلفین کرده‌ایم.

کلانتری با اشاره به اینکه وظیفه ستاد احیای دریاچه ارومیه، برنامه ریزی،‌ تامین اعتبارات مالی و پایش عملیات اجرایی دستگاه‌های اجرایی است، گفت: عملیات اجرایی بر عهده وزارت نیرو،‌ وزارت کشور، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست است و ستاد نظارت بر پیشرفت کارها و اصلاح برنامه‌ها را بر عهده دارد.

انتقال آب خزر به ارومیه از سوی ستاد احیای دریاچه رد شد

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به طرح‌های انتقال آب به دریاچه ارومیه، گفت:‌ از دید ما انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه رد شده است، اما رئیس جمهور دستور مطالعه آن را به وزارت نیرو داده است.

به گفته کلانتری انتقال آب دریای خزر به دو دلیل عمده از سوی ستاد احیای دریاچه ارومیه رد شده است؛ اول اینکه آب دریای خزر و دریاچه ارومیه به لحاظ ترکیبات شیمیایی اختلافات بسیاری با هم دارند و دوم اینکه هزینه بسیاری در نتیجه این انتقال بر کشور تحمیل می‌شود؛ به طوری که در طی این انتقال باید ۲۷۰۰ متر پمپاژ صورت گیرد که در هیچ جای دنیا برای تامین حق‌آبه زیست محیطی چنین اتفاقی نیفتاده است.

کلانتری افزود: برای انتقال هر متر مکعب آب خزر به دریاچه ارومیه بیش از ۲٫۵ دلار هزینه برآورد شده بود که برای انتقال سه میلیارد مترمکعب آب از خزر، ۷٫۵ میلیارد دلار احتیاج بود. بنابراین این طرح از نظر ستاد احیای دریاچه ارومیه رد شده اعلام شد.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه گفت: رودخانه زاب آبی است که از ایران داخل عراق می‌شود و ۵۰ درصد حق آبه آن برای کشور ماست. تا به حال هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌کردیم و حدود ۱٫۹ میلیارد متر مکعب آب از زاب وارد عراق می‌شود و ما می‌توانیم حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب از آن را استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه این میزان حق آبه کشور ایران است و انتقال آن به لحاظ بین المللی نیز با هیچ مشکلی مواجه نیست اظهار کرد: منطقه پیراندشت و سردشت منطقه پربارانی است و در سال بیش از ۷۰۰ میلیمتر بارش دارد . تا به حال منابع مالی و تکنولوژی مورد نیاز برای انتقال این آب را نداشتیم ولی در حال حاضر هم به این میزان آب احتیاج داریم و هم به تکنولوژی‌های آن دسترسی داریم، بنابراین می‌توانیم این حق‌آبه را به دریاچه ارومیه برسانیم.

کلانتری با اشاره به اینکه در حال حاضروضعیت کشاورزی کردستان عراق بدتر از وضعیت کشاورزی ایران است، گفت: آنها هم باید آب را مدیریت و صرفه جویی کنند و مصرف آب کشاورزی خود را کاهش دهند و حق‌آبه زیست محیطی خود را بپردازند .

وی با بیان اینکه باید محیط زیست را در اولویت قرار دهیم و خودمان را با میزان آب موجود هماهنگ کنیم، گفت: بودجه تخصیص یافته برای انتقال زاب به دریاچه ارومیه ۷۰۰ میلیارد تومان است.